Άνοια

Πώς ξεκινάει η άνοια;

Η άνοια ξεκινάει με κάποια συμπτώματα που μπορεί να διαφέρουν αλλά γενικά περιλαμβάνουν τα εξής:

1. Ήπιες αλλαγές βραχυπρόθεσμης μνήμης

Οι αλλαγές είναι συχνά ήπιες και τείνουν να περιλαμβάνουν την πρόσφατη/ βραχυπρόθεσμη μνήμη. Ο ασθενής μπορεί να είναι σε θέση να θυμάται γεγονότα που συνέβησαν πριν από χρόνια αλλά όχι τί έφαγε για πρωινό. Άλλα συμπτώματα αλλαγών στη βραχυπρόθεσμη μνήμη περιλαμβάνουν το να ξεχνάμε πού αφήσαμε ένα αντικείμενο, να μην μπορούμε να θυμηθούμε γιατί μπήκαμε σε ένα συγκεκριμένο δωμάτιο ή να ξεχάσουμε κάποια προγραμματισμένη δραστηριότητα.

2. Δυσκολία στην εύρεση των σωστών λέξεων
3. Αλλαγές στη διάθεση

Η κατάθλιψη, για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστική στην έναρξη της  άνοιας.

4. Απάθεια

Ένα άτομο με αρχικά συμπτώματα μπορεί να χάσει το ενδιαφέρον του για χόμπι ή δραστηριότητες. Μπορεί να μην θέλει να βγει πια ή να κάνει κάτι διασκεδαστικό. Μπορεί να χάσει το ενδιαφέρον του για τους φίλους και την οικογένεια και να φαίνεται συναισθηματικά επίπεδο.

5. Δυσκολία ολοκλήρωσης κανονικών εργασιών

Μια αλλαγή στην ικανότητα ολοκλήρωσης κανονικών εργασιών μπορεί να υποδηλώνει ότι κάποιος είναι στο ξεκίνημα άνοιας. Αυτό συνήθως ξεκινά με δυσκολία στις πιο πολύπλοκες εργασίες, όπως στις τραπεζικές συναλλαγές.

6. Δυσκολία παρακολούθησης ιστοριών

Δυσκολία στην παρακολούθηση των ιστοριών, πχ στην τηλεόραση, μπορεί να προκύψει ως πρώιμο σύμπτωμα.

7. Διαταραχή στον προσανατολισμό
8. Οι επαναλήψεις.

Η επανάληψη είναι συχνή στην αρχή της άνοιας λόγω απώλειας μνήμης και γενικών αλλαγών στη συμπεριφορά. Το άτομο μπορεί να επαναλαμβάνει καθημερινές εργασίες, όπως το ξύρισμα ή μπορεί να συλλέγει αντικείμενα με εμμονή. Μπορεί επίσης να επαναλαμβάνει τις ίδιες ερωτήσεις σε μια συνομιλία αφού έχουν απαντηθεί.

Πώς φερόμαστε σε ασθενείς με  άνοια;

1. Διατηρείτε μια θετική διάθεση. Η στάση και η γλώσσα του σώματός σας μεταφέρουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας πιο έντονα από τα λόγια σας. Χρησιμοποιήστε τις εκφράσεις του προσώπου, τον τόνο της φωνής και τη φυσική αφή για να μεταφέρετε το μήνυμά σας και να δείξετε τα συναισθήματά σας στοργής.
2. Τραβήξτε την προσοχή του ατόμου. Περιορίστε τους περισπασμούς και τον θόρυβο -κλείστε το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση και μετακινηθείτε σε πιο ήσυχο περιβάλλον. Πριν μιλήσετε βεβαιωθείτε ότι έχετε την προσοχή του. Απευθυνθείτε του με το όνομά του, προσδιορίστε τον εαυτό σας με το όνομα και την ιδιότητά σας.

3. Δηλώστε με σαφήνεια το μήνυμά σας. Χρησιμοποιήστε απλές λέξεις και προτάσεις. Μιλήστε αργά, ξεκάθαρα και με καθησυχαστικό τόνο. Αποφύγετε να ανεβάσετε τη φωνή σας ψηλότερα ή πιο δυνατά γιατί  μπορεί να νομίσει ότι τον/την μαλώνετε. Εάν δεν  καταλαβαίνει περιμένετε λίγα λεπτά και επαναδιατυπώστε την ερώτηση.

4. Κάντε απλές ερωτήσεις. Κάντε μια ερώτηση κάθε φορά. Αποφύγετε να κάνετε ανοικτές ερωτήσεις ή να δώσετε πάρα πολλές επιλογές. Για παράδειγμα, ρωτήστε: “Θα θέλατε να φορέσετε το λευκό πουκάμισο ή το μπλε;” Ακόμα καλύτερα, δείξτε της τις επιλογές – οι οπτικές προτροπές και οι υποδείξεις βοηθούν επίσης στη διευκρίνιση της ερώτησής σας και μπορούν να καθοδηγήσουν την απάντησή της.

5. Ακούστε με όλες σας τις αισθήσεις. Κάντε υπομονή περιμένοντας την απάντηση του αγαπημένου σας προσώπου. Προσπαθήστε πάντα να ακούτε το νόημα και τα συναισθήματα που βρίσκονται κάτω από τις λέξεις.

6. Κατανείμετε τις δραστηριότητες σε μια σειρά βημάτων. Μπορείτε να ενθαρρύνετε τον αγαπημένο σας να κάνει ό, τι μπορεί, να του θυμίσετε απλά βήματα που τείνει να ξεχάσει και να βοηθήσετε με βήματα που δεν είναι πλέον σε θέση να πραγματοποιήσει μόνος του. Η χρήση οπτικών υποδείξεων, όπως το να του δείξετε με το χέρι σας πού να τοποθετήσει το πιάτο, μπορεί να σας βοηθήσει πολύ. Αν  δεν τα καταφέρει μην τον επιπλήξετε ούτε να του ασκήσετε κριτική.

7. Εάν ο αγαπημένος σας αναστατώνεται ή ταράζεται δοκιμάστε να αλλάξετε θέμα ή περιβάλλον. Πολλές φορές είναι ένδειξη ανίας ή κόπωσης. Για παράδειγμα, ζητήστε του βοήθεια ή προτείνετε να πάτε μια βόλτα. Μπορεί να πείτε: «Βλέπω ότι αισθάνεσαι λυπημένος – λυπάμαι που στενοχωριέσαι. Πάμε να φάμε κάτι ».

8. Απαντήστε με στοργή και σιγουριά. Τα άτομα με άνοια συχνά αισθάνονται μπερδεμένα, αγχωμένα και ανασφαλή για τον εαυτό τους. Αποφύγετε να προσπαθήσετε να τους πείσετε ότι κάνουν λάθος. Μερικές φορές το κράτημα στα χέρια, το άγγιγμα, το αγκάλιασμα και ο έπαινος θα κάνουν το άτομο να απαντήσει όταν όλα τα άλλα αποτύχουν.

9.  Θυμηθείτε τις παλιές εποχές. Η ανάμνηση του παρελθόντος είναι συχνά μια καταπραϋντική και επιβεβαιωτική δραστηριότητα. Αποφύγετε να κάνετε ερωτήσεις που βασίζονται στη βραχυπρόθεσμη μνήμη. Πολλοί  φροντιστές επιμένουν να ρωτούν για να περιορίσουν το δικό τους άγχος οδηγώντας τελικά τον πάσχοντα σε εκνευρισμό και ματαίωση. Καλύτερα δοκιμάστε να κάνετε γενικές ερωτήσεις σχετικά με το μακρινό παρελθόν του ατόμου για το οποίο έχει καλύτερη ανάμνηση.

10.  Διατηρήστε το χιούμορ σας. Τα άτομα με άνοια τείνουν να διατηρούν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και συνήθως χαίρονται να γελούν μαζί σας.

Ποια η σχέση κατάθλιψης και άνοιας;

Η κατάθλιψη στην Τρίτη ηλικία έχει συσχετιστεί με ένακατά προσέγγιση διπλάσιο αυξημένο κίνδυνο για νόσο Αλτσχάιμερ σε σχέση με τον γενικό  πληθυσμό. Είναι πιθανό ότι η καταθλιπτική κατάσταση επιταχύνει τη γνωστική έκπτωση γιατί οδηγεί σε αυξημένη συσσώρευση β αμυλοειδούς στον εγκέφαλο. Άνθρωποι με κατάθλιψη και ήπια διαταραχή μνήμης πρέπει να παρακολουθούνται στενά γιατί υπάρχει μεγάλος κίνδυνος μετάπτωσης σε άνοια εντός διετίας.

Άνοια και προσδόκιμο ζωής

Δυστυχώς, η άνοια περιορίζει το προσδόκιμο ζωής του προσβεβλημένου ατόμου. Η ταχύτητα και ο τρόπος εξέλιξης της νόσου μπορεί να διαφέρουν αλλά η κατάσταση είναι προοδευτική και θα επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου. Μελέτες δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο, κάποιος θα ζήσει περίπου δέκα χρόνια μετά από την διάγνωση άνοιας. Ωστόσο, αυτό μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των ατόμων πχ ορισμένα άτομα ζουν για περισσότερα από είκοσι χρόνια. Το προσδόκιμο επιβίωσης εξαρτάται και από το  είδος της άνοιας. Η άνοια Alzheimer συνήθως διαγιγνώσκεται σε ήπιο στάδιο. Το προσδόκιμο ζωής για ένα άτομο με Alzheimer είναι συνήθως μεταξύ 8-12 ετών από τη διάγνωση.  Η αγγειακή άνοια είναι η δεύτερη συχνότερη άνοια. Οφείλεται σε ισχαιμία  των αγγείων του εγκεφάλου. Τα άτομα με αγγειακή άνοια ζουν περίπου πέντε χρόνια μετά την έναρξη των συμπτωμάτων  κυρίως λόγω της συνύπαρξης και άλλων παθήσεων. Η άνοια με  σωμάτια Lewy έχει προσδόκιμο 6-12 χρόνια. Πρόκειται για το 7% των περιπτώσεων άνοιας και χαρακτηρίζεται από  κινητικές  διαταραχές, ψευδαισθήσεις και διαταραχή του ύπνου. Η μετωπιαία άνοια χαρακτηρίζεται από προοδευτική βλάβη στους μετωπιαίους και κροταφικούς λοβούς στον εγκέφαλο. Αυτό οδηγεί σε αλλαγή προσωπικότητας και προβλήματα στην ομιλία. Ο μέσος όρος ζωής είναι περίπου οκτώ χρόνια από την έναρξη των συμπτωμάτων.

Τι είναι η Γεροντική άνοια

Ο όρος γεροντική άνοια χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια για να περιγράψει την γνωστική έκπτωση από την οποία υπέφεραν τα ηλικιωμένα άτομα. Αυτός ο όρος αντανακλά στην πραγματικότητα μια μακρά ιστορία μη κατανόησης της άνοιας, των αιτίων της ή της θεραπείας της. Ως εκ τούτου στο παρελθόν άτομα άνω των 65 ετών με έκπτωση  μνήμης θεωρούνταν ότι είχαν γεροντική άνοια ενώ τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών που υπέστησαν γνωστική έκπτωση θεωρούνταν ότι υποβάλλονταν σε πρόωρη διαδικασία γήρανσης ή «πρόωρη άνοια». Η έκπτωση της μνήμης ήταν συνυφασμένη  με την ηλικία και στις περισσότερες περιπτώσεις αφορούσε νόσο Alzheimer. Ο όρος αυτός πλέον δεν χρησιμοποιείται και η ταξινόμησή τους δεν γίνεται αποκλειστικά με  βάση την ηλικία.

Τι είναι η Αγγειακή άνοια

 Η αγγειακή άνοια είναι ο δεύτερος πιο συχνός τύπος άνοιας. Οφείλεται σε βλάβη της κυκλοφορίας του αίματος στον εγκέφαλο. Οι πιο συχνές μορφές αγγειακής άνοιας είναι η πολύ-εμφρακτική άνοια και η υποφλοιώδης άνοια (νόσος Binswanger).Η πολύ-εμφρακτική άνοια προκαλείται από μια σειρά εγκεφαλικών επεισοδίων. Τα εγκεφαλικά επεισόδια προκαλούν βλάβη στον φλοιό του εγκεφάλου, σε  περιοχές που σχετίζονται με τη μάθηση, τη μνήμη και τη γλώσσα. Ανάλογα με την έκταση και την εντόπιση  των βλαβών υπάρχει ευρύτατο φάσμα συμπτωμάτων. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν σοβαρή κατάθλιψη, μεταβολές της διάθεσης και επιληψία.Η υποφλοιώδης άνοια χαρακτηρίζεται από βλάβες στην λευκή ουσία του εγκεφάλου. Προκαλείται από υψηλή αρτηριακή πίεση, πάχυνση των αρτηριών και ανεπαρκή ροή αίματος. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν συχνά βραδύτητα και λήθαργο, δυσκολία στο περπάτημα, συναισθηματικές διακυμάνσεις και έλλειψη ελέγχου της ουροδόχου κύστης νωρίς στην πορεία της νόσου. Οι περισσότεροι άνθρωποι με τη νόσο του Binswanger έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση. Παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο για αγγειακή  άνοια  περιλαμβάνουν:

Υψηλή πίεση του αίματος

Κάπνισμα   

Διαβήτης   

Υψηλή χοληστερόλη   

Ιστορικό ήπιων εγκεφαλικών επεισοδίων   

Αγγειοπάθεια     

Ανωμαλίες του καρδιακού ρυθμού.

Η αγγειακή άνοια είναι ελαφρώς συχνότερη στους άνδρες παρά στις γυναίκες.Ενώ καμία θεραπεία δεν μπορεί να αναστρέψει τη βλάβη που έχει ήδη γίνει, η θεραπεία για την πρόληψη πρόσθετων εγκεφαλικών επεισοδίων είναι πολύ σημαντική. Για την πρόληψη των εγκεφαλικών, μπορούν να συνταγογραφηθούν φάρμακα για τον έλεγχο της υψηλής αρτηριακής πίεσης, της υψηλής χοληστερόλης, των καρδιακών παθήσεων και του διαβήτη. Η υγιεινή διατροφή, η άσκηση και η αποφυγή του καπνίσματος μειώνουν επίσης τον κίνδυνο περαιτέρω εγκεφαλικών επεισοδίων. Κάποια φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την νόσο Alzheimer δίνονται επίσης στην αγγειακή άνοια όπως οι αναστολείς ακετυλ-χολινεστεράσης και η μεμαντίνη. Πρόσφατα ευρήματα σχετικά με την επικάλυψη μεταξύ παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις και νόσο Αλτσχάιμερ, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης και η υψηλή χοληστερόλη, έδειξαν ότι μπορεί να υπάρχει ισχυρή σύνδεση μεταξύ της ανάπτυξης της νόσου του Αλτσχάιμερ και των αγγειακών συμβαμάτων. Οι μεικτού τύπου βλάβες στον εγκέφαλο (αγγειακές και βλάβες λόγω Alzheimer) αυξάνουν τον κίνδυνο άνοιας περισσότερο από την μία μόνο και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

Υπάρχει θεραπεία για την άνοια;

 Η θεραπεία της άνοιας διακρίνεται σε φαρμακευτική και μη φαρμακευτική.

 Α) Φαρμακευτική θεραπεία-αντιανοικά φάρμακα

 Τα διαθέσιμα φάρμακα χρησιμοποιούνται περισσότερο στην  νόσο Alzheimer που είναι και η συχνότερη μορφή άνοιας. Προσφέρουν ανακούφιση των  συμπτωμάτων και επιβράδυνση στην εξέλιξη της νόσου. Αυτά τα φάρμακα εμποδίζουν ένα ένζυμο να διασπάσει μια ουσία που ονομάζεται ακετυλοχολίνη στον εγκέφαλο η οποία βοηθά τα νευρικά κύτταρα να επικοινωνούν μεταξύ τους.

Αναστολείς ακετυλ-χολινεστεράσης

Η Δονεζεπίλη, η ριβαστιγμίνη και η γκαλανταμίνη  χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των συμπτωμάτων της ήπιας έως μέτριας νόσου Alzheimer. Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτά τα φάρμακα μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη θεραπεία της άνοιας με τα σώματα Lewy, στην άνοια της νόσου του Πάρκινσον καθώς και στα άτομα που έχουν μικτή διάγνωση άνοιας της νόσου Alzheimer με αγγειακή άνοια. Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία και απώλεια όρεξης. Συνήθως βελτιώνονται μετά από 2 εβδομάδες από τη λήψη του φαρμάκου.Η θεραπεία πρέπει να δίνεται και να αξιολογείται  από  νευρολόγο. Κάθε ουσία  έχει διαφορές  ως προς την  φαρμακοκινητική και η χρήση τους εξατομικεύεται. Αποτυχία ενός θεραπευτικού σχήματος μπορεί να απαιτεί αλλαγή σε άλλο.

Μεμαντίνη

Αυτό το φάρμακο χορηγείται σε άτομα με μέτρια ή σοβαρή νόσο Alzheimer και άτομα με συνδυασμό νόσου Alzheimer και αγγειακής άνοιας. Η μεμαντίνη είναι επίσης κατάλληλη για όσους δεν μπορούν να ανεχθούν τους αναστολείς ακετυλοχολινεστεράσης. Λειτουργεί εμποδίζοντας τα αποτελέσματα μιας υπερβολικής ποσότητας μιας χημικής ουσίας στον εγκέφαλο που ονομάζεται γλουταμινικό οξύ.Σε προχωρημένη άνοια μπορεί να συγχορηγηθεί με τους αναστολείς της ακετυλ-χολινεστεράσης.  Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, ζάλη και δυσκοιλιότητα αλλά είναι συνήθως προσωρινές.

Φαρμακευτική θεραπεία-φάρμακα για διαταραχή συμπεριφοράς

 Στα προχωρημένα στάδια της άνοιας μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές συμπεριφοράς όπως ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, περιπλανήσεις, άγχος, ψευδαισθήσεις. Στην περίπτωση  αυτή χορηγούνται  κατά περίπτωση αντικαταθλιπτικά ή αντιψυχωσικά φάρμακα  σε μικρές δόσεις και για  μικρά χρονικά διαστήματα.  

Β) Μη φαρμακευτική  θεραπεία

• Νοητική ενδυνάμωση

Περιλαμβάνει ασκήσεις με σκοπό την βελτίωση της μνήμης, του λόγου, του σχεδιασμού πράξεων. Πραγματοποιείται από εξειδικευμένο νευροψυχολόγο. Συστήνεται σε ήπια ως μέτρια στάδια.

• Εργοθεραπεία

Ο εργοθεραπευτής σε συνεργασία με τον φροντιστή εκπαιδεύουν τον ασθενή στην εκμάθηση εκ νέου καθημερινών δραστηριοτήτων. Η  εργοθεραπεία γενικά στοχεύει  στην βελτίωση της λειτουργικότητας και του περιβάλλοντος χώρου.

• Σωματική άσκηση

Προσφέρει  ευεξία και μειώνει το  φορτίο του φροντιστή

Εναλλακτικές θεραπείες

• Μουσικοθεραπεία
• Φωτοθεραπεία
• Αρωματοθεραπεία
• Θεραπείες νου –σώματος (διαλογισμός-γιόγκα)
• Ολιστικά ιατρικά συστήματα-ομοιοπαθητική.
• Ρεφλεξολογία-χειροπρακτική-μασάζ
• Συνδυασμένες δραστηριότητες.

Οι παραπάνω δραστηριότητες πρέπει να εκτελούνται από εκπαιδευμένο προσωπικό και έχουν μεικτά αποτελέσματα. Αν και είναι ασφαλείς θα πρέπει  να επιβεβαιωθούν  σε μεγάλες προοπτικές  μελέτες.